Ảnh: Hồ Khanh (giữa) người dẫn đường địa phương nổi tiếng cùng Howard Limbert giới thiệu với đoàn làm phim NHK của Nhật Bản về hệ thống hang động tại Phong Nha - Kẻ Bàng.

Người phụ nữ quả cảm

Trong đoàn thám hiểm hang động Hoàng gia Anh, có hai người phụ nữ. Một là bà Debb, vợ của ông Howard Limbert, đã theo suốt chặng hành trình 23 năm trời. Đội tìm kiếm hang động đặt chân đến đâu, bà Debb đều dấn thân đến đó. Bà Debb đã có 23 năm theo chồng giữa các cánh rừng Việt Nam. Nơi nào có thông tin hang động, bà thu xếp cho cả đoàn cùng lên đường. Điểm thường xuyên lui tới của bà và các cộng sự là hệ núi đá vôi Kẻ Bàng. Bà Debb từng nói: “Đây là mảnh đất thân thiện, cuốn hút bởi các kỳ bí của hang động, chúng tôi thật sự khám phá được chính bản thân mình từ khu vực này”.

23 năm thám hiểm, bà Debb thổ lộ chuyến nào cũng có mặt, mỗi lần như thế không dưới một tháng và luôn bị thuyết phục bởi vẻ đẹp thật hiền từ của đất và người xứ gió Lào cát trắng. Bà đã từng tham gia thám hiểm hang Khe Ry, hang nước rất dài để cho ra đời một sơ đồ hang động hàng chục cây số. Bà cũng đặt chân lần đầu vào hang động Phong Nha trứ danh, rồi theo chân Hồ Khanh chụp ảnh, thám hiểm, kẻ vẽ Thiên Đường dài hơn 31km. Bà cũng là người không thể thiếu của hồ sơ hang động hơn 153km suốt dọc dài 23 năm khám phá Phong Nha - Kẻ Bàng. 

Bà cũng là người phụ nữ quan trọng khi đội hình thám hiểm dõng dạc tuyên bố trước thế giới hang động lớn nhất địa cầu là Sơn Đoòng. Những trải nghiệm của bà về một vùng đất kỳ bí ở Kẻ Bàng được tiết lộ là hiểu được 10% khu vực đá vôi này, 90% còn lại, bà hy vọng sẽ lần lượt được khám phá. Nếu đời bà, chồng bà hay các cộng sự không khám phá hết, bà sẽ truyền cảm hứng đó cho con cái, cho những người có niềm đam mê như bà. Trả lời câu hỏi nếu có sự lựa chọn trở lại của 23 năm trước, bà khẳng định: “Tôi chọn thám hiểm hang động ở đây, mảnh đất dễ thương này”. Bà tin đó là định mệnh, là niềm tin về một vùng đất thú vị.

Danh tiếng toàn cầu

Thật ra, những cuộc vào rừng của đội tìm kiếm hang động do Hồ Khanh dẫn dắt luôn để lại trăn trở cho gia đình. Như ông Nguyên, nhà đông con, phải vay mượn để 5 đứa con ăn học, có đứa lên đại học ông cũng cố bấm bụng đi vay nóng, nhưng khi có tin đi hang động, ông lại tất tả lên đường vì đam mê ăn sâu máu thịt.
Tuy vất vả và thầm lặng, nhưng họ có một thương hiệu danh tiếng toàn cầu trong cẩm nang các nhà thám hiểm hang động, các nhà làm phim ở Mỹ, châu Âu, Nhật... bởi họ biết các lối đi ở rừng như biết cây trồng ở góc vườn. Biết họ hoàn toàn tự nguyện, gần đây các chuyến đi của họ có đoàn thám hiểm, các trưởng đoàn đều tính chi phí cho các thành viên của Hồ Khanh. Các đoàn làm phim của các hãng truyền thông lớn quốc tế đều chú ý trả công cho họ, dù không nhiều, nhưng cũng đủ động viên họ dấn thân với các khám phá và trải nghiệm địa mạo địa chất.

Từ BBC đến Kyodo, từ hãng NHK đến National Geographic, từ truyền hình Brazil đến truyền hình Hồng Kông... đến làm phim ở đây đều tìm đến đội của Hồ Khanh. Và tên tuổi của họ được các hãng truyền hình này vinh danh trước cả các chuyên gia khám phá, bởi đơn giản, họ là người am hiểu Kẻ Bàng.

Cũng cần nói thêm về cuộc sống của những người tìm kiếm hang động này, hiện Hồ Khanh đang vay mượn để làm căn nhà gỗ bên dòng sông Son trong vườn nhà, để khách nước ngoài sau khi đến tham quan các hang động sẽ được ở trong không khí làng quê. Vợ của anh cũng mở quán cà phê nhỏ, tiện tiếp đón những vị khách đam mê khám phá hang động muốn chụp ảnh với người dẫn đường số 1 Hồ Khanh. Còn bác Nguyên và những người khác vẫn tiếp tục ruộng vườn sau mỗi chuyến đi rừng tìm kiếm hang động. Cuộc sống của họ bình dị, nhưng thật sự đã mang lại cho quê hương Di sản thiên nhiên thế giới những đóng góp không nhỏ.

Tâm sự với chúng tôi lúc chia tay, họ vẫn đau đáu một điều, rằng cần tìm kiếm thêm càng nhiều hang động càng tốt, bởi có thêm những phát hiện mới sẽ níu được nhiều du khách đến và cuộc sống của người dân chắc chắn ngày một có tương lai bền vững hơn là vào rừng săn trộm hoặc chặt trộm gỗ rừng.
 
Ngoài đội tìm kiếm nổi tiếng của Hồ Khanh, làng Phong Nha còn có khoảng 12 người khác nhưng nay đã già và ít đi. Họ cũng có đóng góp ít nhiều cho cuộc tìm kiếm hang động trong 23 năm qua. Thành công của việc tìm kiếm hang động tại Phong Nha - Kẻ Bàng ngoài công sức của đoàn thám hiểm, của những người như Hồ Khanh, còn là công sức của nhiều giáo sư, tiến sĩ ở trường Đại học Quốc gia Hà Nội. Đó là nơi khởi nguồn hồi đáp công văn đến đoàn thám hiểm, cũng là nơi các giáo sư, tiến sĩ khoa địa chất như: Giáo sư Nguyễn Quang Mỹ, Tiến sĩ Nguyễn Văn Hiệu... đã góp sức cùng với đoàn vào rất nhiều hang động để nghiên cứu.