Với sự đa dạng về tài nguyên thiên nhiên cùng với những sản phẩm văn hoá đặc sắc, những năm gần đây, du lịch cộng đồng được xem như là một hướng đi mới của du lịch Quảng Ninh. Hiện nay, một số địa phương trong tỉnh đang áp dụng loại hình du lịch này, bước đầu đã đem lại hiệu quả thiết thực, huy động được cộng đồng dân cư tham gia làm du lịch, giữ gìn phát huy được các giá trị văn hoá, bảo vệ môi trường sinh thái và môi trường xã hội ở địa phương...

Người dân phường Phong Cốc, TX Quảng Yên tham gia chở đò phục vụ khách du lịch.

Một trong những mô hình du lịch cộng đồng được nhắc đến nhiều nhất trong thời gian qua, đó là mô hình du lịch làng quê Yên Đức (Đông Triều). Mặc dù, mới được đưa vào khai thác thí điểm từ cuối năm 2011, nhưng mô hình du lịch này (do Công ty CP Du thuyền Đông Dương triển khai), đã đạt được những thành công nhất định và được du khách đánh giá cao. Đến với du lịch làng quê Yên Đức, ngoài phong cảnh thanh bình, yên ả của một làng quê thuần nông, điều làm du khách thấy thú vị là được hoà mình vào cuộc sống dân dã, bình dị, mộc mạc trong cuộc sống thường nhật của những người nông dân. Du khách không còn là “khách xem”, mà thực sự trải nghiệm cuộc sống thường ngày như tự mình xay lúa, giã gạo, dùng nơm úp cá v.v.. Và điều đặc biệt hơn, khi đến thăm nhà dân, họ được tìm hiểu những nét đẹp trong bản sắc văn hoá, phong tục tập quán cũng như mọi sinh hoạt đời thường của người dân địa phương. Chị Phạm Thị Phương, thôn Yên Khánh, xã Yên Đức, chia sẻ: “Ngoài công việc hàng ngày của nhà nông, tôi rất vui khi được tham gia làm du lịch, được giới thiệu cảnh đẹp, phong tục tập quán văn hoá của quê hương đến với du khách. Từ khi thôn Yên Đức phát triển du lịch, ý thức người dân được nâng cao, đường làng ngõ xóm phong quang, sạch đẹp hơn... ”.

Cùng với mô hình du lịch làng quê Yên Đức, mô hình du lịch cộng đồng ở huyện đảo Cô Tô cũng phát triển khá nhanh, với sự vào cuộc của chính quyền địa phương và sự ủng hộ của người dân, mô hình du lịch này đã thu hút được nhiều hộ gia đình tham gia. Từ năm 2012 đến nay, huyện đảo Cô Tô đã tập trung phát triển loại hình du lịch cộng đồng theo hướng phát triển bền vững với các dịch vụ hấp dẫn du khách như: Tham quan khám phá vẻ đẹp hoang sơ của đảo, tìm hiểu đời sống sinh hoạt của người dân miền biển v.v.. Du khách được đến ở tại nhà dân để trải nghiệm cuộc sống, tham gia đánh cá, câu mực... như những ngư dân thực thụ trên đảo. Anh Trần Việt Cường, một du khách đến từ quận Đống Đa (Hà Nội) cho biết: “Tôi thực sự cảm thấy thích thú với loại hình du lịch này, đến đây tôi không chỉ được khám phá những cảnh đẹp thiên nhiên hoang sơ, mà còn được tham gia những công việc thường ngày của người dân. Chuyến đi này đã cho tôi có thêm những trải nghiệm mới vô cùng thú vị về cuộc sống sinh hoạt của ngư dân trên đảo”.

Sau mô hình du lịch cộng đồng tham quan làng quê Yên Đức và huyện đảo Cô Tô, bước đầu đã đạt được kết quả, gần đây nhất, tour du lịch văn hoá đến TX Quảng Yên cũng mới đi vào khởi động. Mặc dù lượng khách chưa nhiều, chủ yếu vẫn là những đoàn khách lẻ đến từ các tàu biển quốc tế tới Quảng Ninh, nhưng mô hình du lịch này đã mang lại một luồng gió mới cho người dân vùng đảo Hà Nam, TX Quảng Yên, giúp họ tiếp cận, biết thêm một nghề mới, đó là dịch vụ du lịch. Tiếp xúc với lãnh đạo địa phương và người dân, họ đều bày tỏ sự vui mừng, phấn khởi khi được tham gia vào hoạt động du lịch. Tuy nhiên, những mô hình du lịch cộng đồng này có thực sự phát triển bền vững hay không vẫn còn phụ thuộc sự kết hợp giữa chính quyền địa phương, cộng đồng dân cư và các nhà kinh doanh du lịch có nhịp nhàng, đồng bộ hay không...

Qua thực thế cho thấy, xu thế phát triển du lịch hiện nay là hướng tới những khu vực có tiềm năng đặc sắc về thiên nhiên, văn hoá. Chính vì thế, những tour du lịch đến những vùng quê có cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp được khách du lịch quốc tế ưa chuộng. Thị trường du lịch mới lạ, những sản phẩm văn hoá độc đáo, tài nguyên du lịch còn nguyên sơ... đó là một thế mạnh tạo sức hút với du khách.

Mặc dù doanh thu từ du lịch cộng đồng ở các địa phương trong tỉnh hiện chưa cao, nhưng nó đang mở ra một hướng phát triển mới trong việc xây dựng nông thôn mới. Phát triển du lịch cộng đồng, người dân sẽ trực tiếp tham gia và thu lợi, từ đó nâng cao đời sống vật chất, cũng như ý thức trong việc giữ gìn cảnh quan tự nhiên, những giá trị vật chất và văn hoá truyền thống để phục vụ du lịch. Tuy nhiên, để du lịch cộng đồng phát triển bền vững, sản phẩm du lịch mang tính chuyên nghiệp và hiệu quả cao, rất cần có sự hỗ trợ, vào cuộc của các cơ quan quản lý nhà nước, của địa phương về cơ sở hạ tầng, điện nước, đặc biệt chú trọng đến việc đào tạo nguồn nhân lực. Bởi đối tượng tham gia thực hiện du lịch cộng đồng chủ yếu là người nông dân, trình độ dân trí còn hạn chế, phần lớn họ làm theo kinh nghiệm, bản năng. Trong khi đó, những trải nghiệm của khách du lịch phụ thuộc hoàn toàn vào chính chất lượng dịch vụ do người dân cung cấp. Vì vậy, chất lượng nguồn nhân lực chính là chìa khoá xác định xem liệu cộng đồng đó có khả năng duy trì và phát triển du lịch cộng đồng bền vững hay không. Hình thức du lịch này sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc quảng bá hình ảnh du lịch địa phương, đồng thời hướng đến việc bảo tồn giá trị văn hoá, bảo vệ môi trường sinh thái, giúp cho du lịch địa phương phát triển bền vững.

Thu Nguyên