Hôm chúng tôi ngược lên xã Sơn Trạch, tìm lại dấu tích một thời của những tọa độ lửa trong chiến tranh chống Mỹ cứu nước nằm giữa vùng Di sản, tình cờ gặp ông Lê Thanh Lợi, Giám đốc Trung tâm Du lịch văn hoá, sinh thái Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng. Ông cho biết: “Ngoài hệ thống hang động độc nhất vô nhị có giá trị về khoa học, du lịch, sinh thái thì Phong Nha - Kẻ Bàng còn có những hang động khác mang đậm dấu ấn lịch sử”. 

Theo lời ông Lợi, hiện tại cán bộ của Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng và người dân địa phương đã tìm đến được hang Thông tin, nằm tại Km số 5, đường 20 Quyết thắng (trong khuôn viên vườn chăn thả bán hoang dã của Vườn thú Cologne). Hang nằm lưng chừng vách núi cao vời vợi, đây là nơi đặt trạm thông tin liên lạc. Thời gian làm mọi thứ thay đổi đi ít nhiều nhưng hiện nay vẫn còn lưu lại các vật dụng, thiết bị thông tin trong lòng hang động.

Từ Bảo tàng đường Trường Sơn ngoài trời ở Km13, đường 20 Quyết thắng, theo lối mòn đi về phía bên phải khoảng 1,5 cây số là tới hang 7 tầng. Hang gồm 7 tầng, rộng thoáng, được Bộ Tư lệnh Đoàn 559 sử dụng làm nơi chỉ huy các lực lượng. Khu vực xung quanh hang 7 tầng là các kho chứa vũ khí, khí tài.

Ngày tôi theo đoàn cựu chiến binh Trường Sơn thăm lại chiến trường xưa, nhân kỷ niệm 53 năm Ngày mở đường Trường Sơn (19/5/1959 – 19/5/2012), trong đoàn có các vị tướng từng một thời gắn bó với đường Hồ Chí Minh trên đất Quảng Bình, với Phong Nha - Kẻ Bàng, đó là: Thiếu tướng Phan Khắc Hy, nguyên Phó Tư lệnh Đoàn 559; Thiếu tướng Võ Sở, nguyên Chính ủy Sư đoàn 471, nguyên Phó Chủ nhiệm Chính trị Bộ Tư lệnh Trường Sơn; Thiếu tướng Hoàng Anh Tuấn, nguyên cán bộ Tiểu đoàn 52 ô tô, Chính trị viên Tiểu đoàn vận chuyển đường thủy 166, Chính ủy Công binh Trường Sơn v.v... Trong đoàn có nhà văn Phạm Hoa, nguyên lái xe của Sư đoàn vận tải 571, Bộ đội Trường Sơn.

 

Ảnh: Di tích lịch sử bến phà Xuân Sơn.

 

Ngoài hang Thông tin, hang 7 tầng còn có hang Xưởng rượu, nằm ở thôn Trằm Mé, xã Sơn Trạch, cách cửa hang Tối 500m về phía Nam. Hang được sử dụng như một nhà máy sản xuất rượu phục vụ bộ đội. Hang Xà phòng, cách Km11 đường Hồ Chí Minh nhánh Tây (gần trạm kiểm lâm Trộ Mợng) chừng 300m về hướng Bắc. Hang được dùng làm nhà máy sản xuất xà phòng. Hệ thống các hang mang ký hiệu: 33, 34, 35, 36... xung quanh khu vực Xuân Sơn - Phong Nha dùng để chứa xăng dầu, vũ khí, lương thực, thực phẩm...

Bất cứ ai đặt chân đến Di sản thiên nhiên thế giới Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng đều cùng chung cảm giác nao nao khó tả: Choáng ngợp trước điệp trùng núi non, sông nước, hệ thống hang động mà thiên nhiên hào phóng ban tặng cho vùng đất nghèo này. Lại bâng khuâng, nghiêng mình thắp nén tâm hương cho hàng nghìn anh hùng liệt sỹ thanh niên xung phong (TNXP), bộ đội, dân công hỏa tuyến... đang yên nghỉ trong lòng Di sản vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất Tổ quốc; từ bến phà Xuân Sơn, bến phà Nguyễn Văn Trỗi đến đường 20 Quyết Thắng; ngầm Trạ Ang; hang Tám thanh niên xung phong; trọng điểm ATP (cua chữ A, ngầm Ta Lê, đèo Phulanhich)...

Người sống không thể không tri ân đối với những người đã khuất. Rồi giật mình trước sự khốc liệt của chiến tranh: trên đường Trường Sơn trong vòng 16 năm (từ năm 1959 đến năm 1975) có 2 vạn cán bộ, chiến sỹ hy sinh; 3 vạn người bị thương tật. Người sống không thể không rơi nước mắt về câu chuyện của tám thanh niên xung phong hy sinh vào chiều ngày 14/11/1972 trong một hang đá; chuyện hy sinh của 29 chàng trai, cô gái tuổi mười tám, đôi mươi khi tham gia gùi 60 phi xăng dầu trong hai ngày 30/9 và ngày 1/10/1968 vượt ngầm Trạ Ang. Con suối máu lửa Trạ Ang ngày nào, qua 45 năm nay trở lại hiền hòa; chuyện o y tá Nguyễn Thị Sặng vận chuyển thương binh về tuyến sau, khi trở lại đơn vị đã mãi mãi nằm xuống bên đường 20, nơi ngày nay có một ngôi đền tưởng niệm với địa danh hang Y tá; rồi chuyện vượt qua trọng điểm ATP đã có 200 chiến sỹ lái xe Đoàn 559 và TNXP nằm lại trên quảng đường dài chưa đầy 7 cây số này.

Mười năm cho Di sản thiên nhiên thế giới Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng định hình đậm nét trên bản đồ du lịch và di sản thế giới. Mười năm người Quảng Bình đồng sức, đồng lòng chung tay bảo vệ Di sản. Nhưng có một di sản quý giá khác - giá trị nhân văn, lịch sử, tâm linh của miền di sản Phong Nha - Kẻ Bàng trong những năm tháng chiến tranh chống Mỹ sẽ mãi sống giữa lòng dân.

 ** Liên hệ tư vấn:  Du lịch Xanh Quảng Bình

Địa chỉ: Số 64 Hoàng Diệu - Nam lý - Đồng Hới - QUảng BÌnh

Tel: 0523 836333- 0912782504

 Email: quangbinh@dulichxanh.com.vn/huonglai.dulichxanh@gmail.com